Podstawowe informacje o żubrach – co warto wiedzieć o żubrze?

Tytułem wstępu warto dodać, że ścisła ochrona żubra sprawiła, że dzisiaj w Polsce i na świecie spotkać można już 7266 wolno żyjących osobników. Około 1/4 z tej liczby przemierza puszcze, lasy i łąki w naszym kraju. Chociaż jeszcze ponad 100 lat temu były skazane na to, by wyginąć, dzięki starannemu wprowadzeniu na wolność osobników wyhodowanych w zamknięciu, możemy podziwiać dzikie żubry wśród drzew i krzewów niemal w całej Polsce. Co warto o nich wiedzieć? Jakie informacje o żubrach zaskakują turystów?

Podstawowe informacje o żubrach – żubr europejski (Bos bonasus) dzieli się na dwa podgatunki – jest to żubr nizinny oraz żubr karpacki. Żubr karpacki wymarł już w XVIII wieku, a jego istnienie nie jest wcale takie pewne. Gatunek został opisany jedynie na podstawie fragmentu czaszki jednego osobnika. Żubr nizinny jeszcze przed pierwszą wojną światową zamieszkiwał dziko Puszczę Białowieską. Po wprowadzeniu ścisłej ochrony w 1938 roku, jego populacja została odbudowana jedynie dzięki osobnikom przebywającym w hodowlach zamkniętych. Jakie jeszcze informacje o żubrach warto poznać?

Czy żubr jest największym ssakiem żyjącym w Polsce?

Żubr jest największym ssakiem wolno żyjącym w Europie. Samiec żubra zwany bykiem waży od 440 do 900 kg, samica, czyli krowa lub żubrzyca, od 320 do 640 kg. Do osiągnięcia 3 roku życia różnice w budowie są jeszcze słabo widoczne. Dopiero później wyraźnie widać drobniejszą sylwetkę i mniejszy garb u samic. Rogi występują u obu płci, a żubrzyce wyróżniają się ich krótszymi, bardziej zagiętymi do środka wersjami.

Co ciekawe, każdy ssak w stadzie żubrów ma inny wzór na śluzawicy nosa, charakterystyczny jak linie papilarne u każdego człowieka. Równie imponująca jest wysokość w kłębie dorosłych osobników – samce mogą osiągnąć 188 cm, samice do 167 cm wysokości. Płowo-brunatna sierść i pokryta dłuższymi włosami szyja uzupełniają podstawowe informacje o żubrach, które każdy powinien znać.

Jak żyją żubry?

W populacji żubrów dziko żyjących samce dożywają 20 lat, a samice rzadko przekraczają 25 rok życia. To zwierzęta stadne, które tworzą mieszane grupy składające się z cieląt, młodzieży obu płci i dorosłych krów pod przewodnictwem doświadczonej samicy. W okresie rozrodczym do stada mieszanego dołączają byki, które przez większą część roku przemierzają lasy samotnie lub w grupach kawalerskich liczących od 2 – 3 osobników.

Żubry stale się przemieszczają, szukając żerowisk czy samic. Poradzą sobie w grząskim błocie, na bagnach, są też w stanie przeskoczyć szeroki strumień czy płot. Jednak ruch to tylko część zajęć żubra w ciągu doby – wiele czasu poświęca on na żerowanie i odpoczynek. Dziennie musi zjeść około 50 kg roślin, lubi też żołędzie, owoce buka i grzyby, szczególnie opieńki. W zimie zaś dzikie żubry są dokarmiane przy paśnikach, gdzie tworzą duże, połączone ze sobą stada. Po jedzeniu żubry szczególnie chętnie leżą, przeżuwając i trawiąc pokarm. Pełne informacje o żubrach przedstawiają je jako wielkich czyściochów – żubry uwielbiają kąpiele piaskowe w miejscach zwanych kupryskami.

Liczebność żubra w Polsce rośnie w spokojnym tempie od drugiej połowy XX wieku. Żubrzyca rodzi cielę raz na dwa lata, a sama ciąża u tego ogromnego zwierzęcia trwa 9 miesięcy. Maluch tuż po urodzeniu waży od 15 do 35 kg. Matka tuż przed porodem, w sposób typowy dla zwierząt żyjących na terenach otwartych, odłącza się na czas wydania na świat cielaka od stada. Noworodek błyskawicznie staje o własnych siłach i zaczyna ssać mleko. Dopiero po osiągnięciu 3 miesiąca życia mały żubr przestawia się powoli na stały pokarm. Co jeszcze warto wiedzieć o żubrze w tym okresie? Samice są bardzo dobrymi matkami i w razie zagrożenia będą bronić młodego. Dlatego w okresie od maja do jesieni szczególnie nie należy zbliżać się do stada żubrów.

Nie tylko lasy państwowe – czyli jak zachować się przy bliskim spotkaniu z żubrem?

Żubry to spokojne zwierzęta, które nie szukają kontaktu z ludźmi. Jeśli pęd ucieczki przed drapieżnikiem czy głód sprowadziły całe stado w pobliże często uczęszczanych przez ludzi szlaków lub w zamieszkane okolice, należy zachować spokój.  Sprowokowane zwierzęta mogą stać się agresywne. Najważniejsze informacje o żubrach, które należy pamiętać w takich sytuacjach, to zachowanie minimum 50 metrów odległości lub spokojne i ciche oddalenie się, gdy żubr przeciął nam drogę. Nie można dokarmiać żubra, a psa na terenie odwiedzanym przez żubry należy trzymać na smyczy.

Mało znane informacje o żubrach

Restytucja żubra w Polsce pozwoliła dokonać niemożliwego – z 12 osobników w linii białowiesko-kaukaskiej udało się odtworzyć dziki zwierzyniec liczący obecnie ponad 2500 zwierząt. Nie zawsze jednak żubr był w takim niebezpieczeństwie – 120 tysięcy lat temu wielkie stada żubrów, wyniku naturalnej krzyżówki tura i żubra pierwotnego, żyły w wolnych populacjach, przemierzając Europę. Dla ratowania gatunku trzeba teraz ogromnego wysiłku całej rzeszy ludzi, m.in leśników, naukowców i lekarzy weterynarii. Dlatego warto szerzyć informacje o żubrach, zwłaszcza wśród turystów, dorastających przyrodników i mieszkańców wsi.